Pesawat Udara Pertama Askar Melayu Diraja Brunei a.k.a. Sejarah Ringkas TUDB

(Sumber: The Daily Brunei Resources)

Semasa melayari laman sesawang The Daily Brunei Resources, me ternampak gambar kapal terbang tersebut. Sangat menarik dengan beberapa sebab. Pertama, ditulis dalam bahasa Melayu bertulisan rumi. Kedua, tidak pernah disebutkan di dalam laman sesawang rasmi Tentera Udara Diraja Brunei mahupun Wikipedia. Mr. BR sendiri menulis:

I don't remember this particular plane as I have always thought the Brunei Armed Forces always had helicopters and one transportation plane bought in the late 1990s/early 2000s. This particular aeroplane was much older than that transportation plane. I do have one faithful ex-army reader who I do hope will drop me a note later on about this aeroplane.

Tidak putus asa, me terus melayari internet dan VOILA! Di dalam laman sesawang aeroflight.co.uk ada menyebutkan:

In 1971 the first fixed-wing aircraft was delivered, a H.S.748 transport.

Me percaya bahawa pihak British telah meminjamkan pesawat ini kepada Askar Melayu Diraja Brunei (AMDB) dan diterbangkan oleh juruterbang tentera British. Menyelusuri sejarah penubuhan TUDB yang bermula dalam bulan Mei tahun 1965 dengan penubuhan Air Service (Perkhidmatan Udara) AMDB yang menggunakan khidmat juruterbang dari Syarikat Helikopter Worldwide secara kontrak. Dilengkapi dengan 2 buah helikopter Westland Whirlwind Helikopter ini merupakan varian kepada helikopter Sikorsky S-55 yang dikeluarkan di United Kingdom. Perkhidmatan Udara AMDB menghantar doktor awam dan tentera ke kawasan terpencil di negara ini.

    Pada tahun 1966, tugas ini diambil alih oleh 3 orang juruterbang Tentera Udara Diraja British dengan menggunakan 2 buah helikopter Westland Wessex Mk. 54. Pada 25 haribulan Jun, nama Air Service ditukar kepada Helicopter Platoon (Platun Helikopter).

    Uniknya, pihak Westland Helicopters membangunkan kedua-dua buah helikopter ini khusus untuk AMDB.

Gambarajah helikopter Westland Wessex Mk.54 dengan nombor serial AMDB 106. Tidak seperti pesawat tentera yang lain, pesawat ini menggunakan lambang AMDB bagi menggantikan roundel.  (Kredit Foto: gkozak@http://forum.keypublishing.com) 

Inilah huraian maksud logo AMDB

 

Tidak lama kemudian, sejarah baru tercipta apabila dua orang anak tempatan iaitu Ak Abidin bin Pg Ahmad dan Jocklin bin Kungpaw telah dihantar bagi menjalani latihan asas juruterbang di United Kingdom pada 14 Ogos 1967.

Pada tahun 1967 itu juga, Platun Helikopter telah menerima sebanyak 5 buah helikopter Bell 206A Jet Ranger. Pada tahun 1969, nama Platun Helikopter telah ditukar kepada Air Wing. 

 Patch Air Wing AMDB

Air Wing AMDB menempah sebanyak 3 buah helikopter Bell 205A-1 Iroquois  dan menerima 2 buah helikopter pertama pada tahun 1970. Ini membawa kepada penubuhan Skuadron No. 1 yang berpengkalan di Berakas Garrison.

Logo Skuadron No. 1

Lukisan Bell 205A-1 diabadikan pada setem sempena Ulang Tahun Ke 10 AMDB

Pada tahun 1971, sebuah pesawat kepak kaku diperkenalkan iaitu Hawker Siddeley HS 748 dan diterbangkan oleh juruterbang Tentera Udara Diraja British. Fungsi utama pesawat ini ialah pengangkutan tentera. Walaupun dikatakan telah ditamatkan dari perkhidmatan pada tahun 1981, tidak banyak maklumat tentang aktiviti pesawat ini selain dari gambar-gambar yang diperolehi dari forum-forum internet.

Pada tahun itu juga, perkhidmatan semua helikopter Westland Wessex 54 telah ditamatkan. Bagi mengisi kekosongan yang ada, AMDB telah menempah sebanyak 15 buah helikopter utiliti (pelbagai guna).

 Gambar bertarikh Ogos 1971 menunjukkan bekas helikopter milik Air Wing AMDB di Hangar 152, Seletar, Singapura sebelum dihantar ke Total, Djambi, Indonesia. (Photo credit: pprune.org)

Pada tahun 1972, AMDB distrukturkan semula yang menyaksikan semua pesawat udara berotor tentera diletakkan di bawah pentadbiran Air Wing. Dua tahun kemudian iaitu pada bulan Februari 1974, Air Wing telah menerima sebanyak 4 buah helikopter utiliti pertama dari 15 buah helikopter yang telah ditempah 3 tahun sebelumnya. Helikopter ini diletakkan di bawah Skuadron No. 1 dan menggantikan peranan helikopter Bell 205-1 Iroquois.

Helikopter Bell 212 (Photo Credit: MinDef Brunei)

Pada tahun 1976, Air Wing AMDB menerima 2 buah (ada yang mengatakan hanya sebuah) pesawat kepak kaku yang lain iaitu Piper PA-28 Cherokee. Pesawat ini digunakan sehingga tahun 1982. Tidak banyak maklumat tentang operasi pesawat ini semasa berada di dalam inventori Air Wing AMDB kecuali ia telah diserahkan kepada Maktab Teknik Sultan Saiful Rizal (MTSSR) setelah ditamatkan perkhidmatannya di dalam ABDB bagi tujuan mempelajari komponen dan peralatan pesawat.

Pada tahun 1979, Air Wing AMDB telah menerima 2 buah pesawat helikopter Bell 206B-3 Jet Ranger III.

Pada tahun 1980, Sekolah Latihan Teknikal Udara telah ditubuhkan.  Setahun kemudian, Skuadron No. 2 telah ditubuhkan dengan 6 buah helikopter MBB (Bolkow) BO 105CBS yang baru dimiliki. Helikopter ini boleh dipasangkan pod roket ZF bagi roket 81mm.

Helikopter Bolkow dengan pod roket ZF 81mm

Pada tahun 1982 Skuadron No. 3 iaitu Sekolah Latihan Penerbangan Asas telah ditubuhkan dengan 2 buah pesawat kepak kaku SIAI Marchetti SF.260WB Warrior buatan Itali.

 

No.3 Squadron, Basic Flying Training School

Apabila Negara Brunei Darussalam merdeka pada 1 Januari 1984, Air Wing semakin berkembang dan diletakkan di bawah perintah Command Task Force Angkatan Bersenjata Diraja Brunei.

    Sekitar tahun 1985 - 1986, sebuah helikopter Bell 412ST telah dimiliki oleh Air Wing dan diletakkan di bawah Skuadron No.1. Helikopter ini dikhususkan untuk pengangkutan udara bagi orang-orang kenamaan.

    Pada tahun 1988, Perjanjian Protokol Pertahanan telah ditandatangani di antara Kerajaan Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam dengan Kerajaan British yang diketuai oleh Puan Margaret Thatcher iaitu Perdana Menteri British ketika itu yang antara lain menyentuh tentang permodenan kedua-dua angkatan tentera udara negara masing-masing. Protokol ini mengarahkan perolehan pesawat latihan udara Hawk dan beberapa buah kapal peluru berpandu dari pihak British Aerospace System.

    Pada 17 September 1991, Kebawah Duli Yang Maha Mulia Paduka Seri Baginda Sultan dan Yang Di-Pertuan Negara Brunei Darussalam telah bertitah dan memperkenankan penstrukturan semula ABDB dengan membahagikannya menjadi 5 unit terbesar iaitu Angkatan Tentera Darat Diraja Brunei (ATD DB), Angkatan Tentera Laut Diraja Brunei (ATL DB), Angkatan Tentera Perkhidmatan Diraja Brunei (ATP DB) dan Pusat Latihan Angkatan Bersenjata Diraja Brunei manakala Air Wing dinaiktaraf secara rasminya kepada sebuah angkatan iaitu Angkatan Tentera Udara Diraja Brunei (ATU DB) pada 1 Oktober. Sehubungan dengan itu, istiadat mengurniakan panji-panji Diraja bagi ATU DB telah diadakan di Penanjong Garisson.

    Pada tahun 1994, sebagai lanjutan dari Perjanjian Protokol Pertahanan 1989 maka satu perjanjian persefahaman dalam bidang kerjasama pertahanan telah ditandatangani di antara KDYMM dengan Perdana Menteri British ketika itu iaitu Tuan John Major yang merangkumi peralatan ketenteraan, infrastruktur dan latihan ketenteraan. Kerajaan KDYMM mula membina sebuah pengkalan yang beroperasi untuk pesawat kepak kaku berdekatan dengan Lapangan Terbang Antarabangsa Brunei di kawasan Berakas. Pengkalan ini telah siap pada tahun 1998.

    Sekitar tahun-tahun 1996 - 1998, beberapa siri perundingan bagi perolehan sebanyak 10 buah pesawat BAe Hawk terdiri dari 6 buah pesawat tempur ringan Hawk Mk.100 (versi satu kerusi) dan 4 buah pesawat latihan termaju Hawk Mk.200 (versi 2 kerusi) sedang berjalan. Perolehan tersebut dianggarkan bernilai $300 juta. Perolehan ini akhirnya tergendala kerana pihak pengeluar baru sahaja menyiapkan pesawat Hawk 100 pertama dari jumlah 24 buah pesawat Hawk 100/200 yang telah ditempah oleh Tentera Nasional Indonesia - Angkatan Udara (TNI-AU). Pihak TNI-AU juga merancang untuk menambah sebanyak 20 buah dari jumlah tempahan yang sedia ada. Ini adalah mustahil bagi pihak pengeluar untuk menyiapkan tempahan bagi Kerajaan KDYMM pada tahun 1998 kerana untuk menyiapkan pesawat baru memerlukan jangkamasa di antara 24 hingga 28 bulan. Kelewatan selama di antara 7 ke 10 tahun itu sejak perjanjian tahun 1988 menyebabkan pihak Kerajaan KDYMM menarik balik tempahan tersebut.

    Pada 12 September 1997, 2 buah skuadron telah ditubuhkan berikutan dengan pentauliahan beberapa buah pesawat baru. Skuadron No. 4 ditubuhkan dengan 4 buah helikopter Sikorsky S70A Black Hawk dan merupakan salah satu varian dari UH-60 Black Hawk milik Tentera Amerika Syarikat. Manakala Skuadron No. 5 ditubuhkan dengan pesawat CN235-110M yang telah ditempah pada tahun 1995. Pada tahun itu juga, Skuadron No. 3 menerima sebanyak 4 buah pesawat Pilatus PC-7 Mk II Turbo Trainer dan menubuhkan Cawangan Latihan (Training Wing)

 

Sikorsky S-70A Black Hawk 

 

Pesawat CN-235

Pesawat Pilatus PC-7 Mk II Turbo Trainer 

Pada 4 Januari 1999, Rejimen Udara telah ditubuhkan secara rasmi. Rejimen ini mengandungi 2 buah skuadron pertahanan udara (Ground Based Air Defense) dan sebuah skuadron pertahanan pengkalan. Skuadron No.33 dilengkapi dengan sistem peluru berpandu darat ke udara jarak dekat Rapier keluaran BAE System UK. Sistem peluru berpandu ini digandingkan dengan sistem radar pengesan/penjejak Blindfire. Skuadron No.33 adalah berasal dari Bateri Pertahanan Udara Angkatan Tentera Darat Diraja Brunei (ATD DB) yang diserapkan ke dalam ATU DB pada 24 Mac 1995.

    Skuadron No.38 pula dilengkapi dengan sistem peluru berpandu darat ke udara jarak sangat dekat Mistral 2. Ianya menggunakan sistem pengunci inframerah dan dilancarkan secara insani.

Pelancar Mistral 2

(Kredit Foto: The Brunei Times)

Pada 1 Januari 2005, nama Melayu ATU DB telah ditukar kepada Tentera Udara Diraja Brunei atau akronimnya TUDB.

[Ambil masa 3 hari untuk siapkan blogpost ini. Setelah siap, tersenyum sendirian sebab bubuh tajuk Sejarah Ringkas TUDB. Ringkas apakebenda, tahap gokil udah ne..hahaha]

Nota : Blogpost ini ditulis pada pertengahan tahun 2016. Sekarang, terdapat perubahan organisasi TUDB. Sila layari laman sesawang TUDB